Drie AZW-onderzoeken uitgelicht: inspiratie en basis voor dialoog

De kracht van AZW-onderzoeken? Die zit ‘m erin dat ze bijdragen aan een dialoog tussen de overheid en sociale partners, vinden AZW-programmamanagers Johan Siegert en Ivo Zuidervaart. Samen zetten ze drie bijzondere onderzoeken van de afgelopen jaren in de schijnwerpers.

Onderzoek ‘Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt medisch en verzorgend personeel 2012-2019’

Zowel beleidswijzigingen als ontwikkelingen arbeidsmarkt zijn onder de loep genomen. Welke financiële en maatschappelijke effecten hadden de beleidswijzigingen vanaf 2012 op de uitstroom en herinstroom van zorgpersoneel?

Download het onderzoek

Vanaf 2012 zijn er diverse beleidswijzigingen geweest om de zorgkosten beheersbaar te houden, zo blikt Siegert terug: ‘Die uitgaven waren in de jaren ervoor sterk gestegen. Er waren zorgen dat met een verdere stijging de financiering van de zorg op lange termijn niet houdbaar was. Daarnaast kwam Nederland in 2012 in een recessie. De verschillende beleidsinterventies die volgden, hadden als doel de zorgkosten te beperken door substitutie van tweedelijnszorg naar eerstelijnszorg en van intramurale zorg naar extramurale zorg.’

Onderzoek Arbeidsmarkttekorten in het sociaal domein – onderbouwde feiten voor een goede discussie

Hoe pakken ze in het buitenland de arbeidstekorten in het sociaal domein aan? En hoe worden tekorten in andere sectoren onder handen genomen? Ruim 200 initiatieven uit andere landen en sectoren zijn onderzocht, onder andere over het vergroten van de instroom en behoud van personeel. Het rapport ‘Arbeidsmarkttekorten in het sociaal domein – inspiratie uit andere sectoren en landen’ bevat inspirerende voorbeelden, van Frankrijk tot Portugal en Letland tot Singapore.

Door arbeidsmarktonderzoek en data-analyses van beleidsinterventies en evaluaties tussen 2012 en 2019 is te zien wat het effect van de beleidswijzigingen in de zorg is geweest. ‘We zien dat veel werknemers de zorgsector hebben verlaten en niet meer zijn teruggekomen. Werkgevers moeten nu veel moeite doen om nieuw personeel te werven en te behouden’, vertelt Zuidervaart.

‘Voor werkgevers blijkt het goedkoper te zijn geweest om (tijdelijke) contracten te beëindigen en op een later moment werknemers terug te laten komen, maar het heeft de maatschappij veel geld gekost. Dat is een les die je eruit kunt trekken. In coronatijd heeft de overheid ervoor gekozen om de werkgelegenheid op peil te houden’, vult Siegert aan. ‘Natuurlijk spelen er veel krachten in die discussie. Wij doen daarin geen grootse uitspraken, maar leveren wel de onderbouwde feiten waar sociale partners en het ministerie van VWS hun voordeel mee kunnen doen.’

Download het rapport

Een schatkamer aan ideeën: laat je inspireren

‘Dit rapport is zo inspirerend!’, zegt Zuidervaart. ‘Juist omdat we ook over sectoren heen hebben gekeken, bijvoorbeeld in het onderwijs. Je kunt niet alle voorbeelden plug-and-play overnemen, daarvoor is de problematiek te complex. Wel kunnen ze bijdragen aan een gedachtewisseling over oplossingen of om te experimenteren.’

‘Neem het project Hospital to home uit Singapore waarin artsen, verpleegkundigen en maatschappelijk medewerkers er samen voor zorgen dat patiënten sneller naar huis kunnen na een ingreep,’ vertelt Siegert. ‘Of de National Silver Academy, die zich richt op een leven lang leren voor ouderen,’ voegt Zuidervaart toe. Een andere taakverdeling, nieuwe functies creëren of sommige taken naar de private sector verplaatsen: het zijn oplossingen die kunnen helpen om de tekorten in de zorg op te lossen. Elk land maakt daarin weer andere keuzes. ‘Preventie, inzetten op positieve gezondheid zodat mensen niet uitvallen, blijkt veel effectiever dan alleen werven van nieuw personeel. Daarom is dit onderzoek, met een schatkamer aan informatie, relevanter dan ooit.’

Onderzoek ‘Werken tijdens de Coronatijd

Het coronavirus heeft grote impact gehad op alle werkenden in de sector zorg en welzijn. Dat is ook te zien in het observatieonderzoek in de eerste zes maanden na de uitbraak. Er was in die eerste maanden vooral impact op de thema’s organiseren (van zorg, sociaal werk en kinderopvang) en werkomgeving en in mindere mate op waardering, financiering en innovatie.

Download het rapport Werken tijdens de Coronatijd

Observatie van de arbeidsmarkt in een unieke situatie

De sector zorg en welzijn kwam in een grote achtbaan terecht in de eerste maanden van de coronatijd. ‘We wilden nadrukkelijk onze bijdrage leveren vanuit AZW om te leren van de deze crisis, zonder de hardwerkende werknemers en werkgevers te belasten met enquêtes. We zijn daarom vrijwel direct gestart met het observeren van de betekenis voor de arbeidsmarkt van de sector,’ legt Siegert uit. ‘Over twee jaar ben je namelijk vergeten hoe die situatie van week tot week was. We hebben uit krantenberichten, onderzoeksrapporten en ook sociale media, gegevens afgetapt waar de discussie over ging.’

Die informatie is gecombineerd met andere onderzoeken, bijvoorbeeld over werkdruk. Wat leverde het aan inzichten op? ‘Werkdruk was natuurlijk een hot item’, aldus Zuidervaart. ‘Maar als je preciezer kijkt, speelde dat vooral bij specifieke onderdelen in de zorg, zoals de IC’s. In die eerste fase hadden bijvoorbeeld pedagogisch medewerkers in de kinderopvang die geen noodopvang boden of niet-covid gebonden verpleegafdelingen in de ziekenhuizen juist minder last van werkdruk.’

Voeding geven aan maatschappelijk debat

Behalve deze drie uitgelichte rapporten bevat de AZW-website veel andere publicaties die waardevolle informatie bieden. Beide programmamanagers hopen, ook met nieuwe taken van AZW, voeding te blijven geven aan het maatschappelijk debat door het delen van beschikbare kennis en data over de arbeidsmarkt van zorg en welzijn.