Wat zijn de ideeën van werknemers over ‘anders werken’ in zorg en welzijn?

In opdracht van AZW deed onderzoeksbureau SenseGuide onderzoek naar het vormgeven van anders werken volgens de werknemer. Daarbij beschreven 629 werknemers uit de sector zorg en welzijn – regionaal en landelijk – in hun eigen bewoordingen wat zij onder goed werk verstaan. Wat zijn voorwaarden om hun werk goed te kunnen doen? En hoe kunnen we het werk anders organiseren – met minder arbeidsmarkttekorten en meer werkplezier? De analyse en ervaringen uit dit onderzoek zijn nu gebundeld in het rapport ‘Anders werken in zorg en welzijn’.

1100 oplossingen en ideeën van zorg- en welzijnsprofessionals

In de arbeidsmarkt van zorg en welzijn is er momenteel een tekort van 50.000 professionals. Dat tekort loopt op tot 140.000 in 2031. Daarom zetten sociale partners en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in op oplossingen als flexibeler opleiden, zorgen voor genoeg stageplaatsen, leren van andere sectoren en landen, en reserves beter benutten. Maar wat vinden zorg- en welzijnsprofessionals zélf? Het tekort aan professionals wordt niet opgelost als het werk op de huidige wijze blijft georganiseerd. Wat ontbreekt in het onderzoek over inzichten in de zorg, zijn ervaringen en ideeën van werknemers in de sector. Daarom begon AZW aan het kennisdossier ‘anders werken’. Het onderzoek levert meer dan 1000 ideeën op, uiteenlopend van wensen die werknemers hebben en de kansen en knelpunten die zij zien, tot aan concrete voorstellen om anders te gaan werken.

‘Met deze vernieuwende manier van onderzoek hebben werknemers hun verhaal en oplossingsrichtingen voor het personeelstekort kunnen delen,’ vertelt Johan Siegert, programmamanager bij AZW. ‘Ontzettend tof dat zoveel werknemers hieraan mee hebben gewerkt. Ze stuurden zelfs foto’s in van hoe zij ‘goed werk’ verbeelden. Helaas konden we vanwege privacy-issues niet nagaan of we al deze foto’s in het rapport mochten opnemen. Op deze foto’s zagen we zowel de cliënten als de professionals stralen. Met tijd en aandacht voor de medemens; zoals met een goed gesprek, een spelletje of zelfs een dansje!’

Gemotiveerde werknemers in zorg en welzijn

Dit onderzoeksrapport is op verhalende wijze opgeschreven als narratief onderzoek. Een narratief is het persoonlijke verhaal van een werknemer. Daarnaast gaven de 629 zorg- en welzijnsprofessionals ook antwoord op gesloten vragen. Daardoor ontstond er een kwalitatief hoogwaardig beeld op een statistisch betrouwbaar niveau met een representatieve verdeling van werknemers over de verschillende branches in de sector en provincies in Nederland.

De motivatie in zorg en welzijn ligt hoog. Het onderzoek geeft het beeld van werknemers die met hart en ziel werken om goede zorg te kunnen verlenen aan hun cliënten. Dat is zo in elke branche en provincie. De beroepstrots is groot, het verantwoordelijkheidsgevoel hoog. Maar het beeld schetst ook een overbelaste sector, waarin het verschuiven van verantwoordelijkheden als lastig wordt ervaren en waarin met scepsis naar andere disciplines, beroepsbeoefenaren en systeempartners wordt gekeken.

Ideeën die dichtbij de werknemer liggen

Werknemers brengen voornamelijk ogenschijnlijk eenvoudige oplossingen die zich vooral op de efficiency van het werk richten. Ideeën die dichtbij henzelf en hun werk liggen. De meest kansrijke oplossingen vallen binnen het terrein van het verlichten van administratieve lasten, het teruggeven van vertrouwen en een ander, breder mensbeeld op zorg ontwikkelen. Daarboven zien we drie elementen in de verhalen van werknemers terugkomen: de behoefte aan autonomie, in verbinding staan met anderen en betekenisvol willen bijdragen.

De ervaringen in zorg en welzijn zijn op de volgende manier toegelicht:

‘Ik zou minder administratie willen doen en meer voor de bewoners willen zijn. Ik weet dat het administratieve erbij hoort en zelfs heel belangrijk is voor de zorg die ik bied maar dan dus een balans in het geheel is nodig. Ik zou echt niet weten wat ik minder zou kunnen doen behalve terug in functie en dan dus minder verantwoordelijkheid dragen. Ik weet dat verwanten blij zijn met wat ik voor hun verwant doe en regel maar weet ook dat zij zien dat dit niet goed kan blijven gaan. Er moet een balans komen in werkvloer en administratie.

Vrouw, gehandicaptenzorg, Zuid-Holland, tussen 35 en 44 jaar

‘Steeds maar nieuwe projecten starten werkt niet. Ik denk dat we te veel tegelijkertijd willen doen. Beter is een paar dingen heel goed te doen.’

Man, universitair medisch centrum, Groningen, 55 jaar en ouder

‘Elk kwartaal een dag vrij roosteren om een schone lei in je werkzaamheden te maken zou mij helpen. Alles bijwerken en verbinding maken met collega’s. Dit geeft mij weer overzicht en rust wetende dat alles bijgewerkt is.’

Vrouw, sociaal werk, Limburg, tussen 25 en 34 jaar

De meest kansrijke oplossingen in onderzoeksrapport ‘anders werken’

Met dit onderzoek is inzicht verkregen in het thema ‘anders werken’ vanuit het perspectief van werknemers in de sector zorg en welzijn. In het rapport lees je een totaalbeeld van het onderzoek, verhalen en ideeën van werknemers en een beschouwing op beide. We geven als conclusie een aanzet tot de meest kansrijke oplossingen die in dit onderzoek in beeld zijn gebracht. Bij het beoordelen van de meest kansrijke ideeën hebben we daarom gekeken naar welke ideeën het vaakst zijn genoemd en welke ideeën deelnemers het meest kansrijk vonden. Ook hebben we deskresearch gedaan naar de actualiteit van de oplossingen die zijn aangedragen.

Benieuwd naar de ervaringen van zorg- en welzijnsprofessionals en de verschillende inzichten uit het AZW-onderzoek?

Download het rapport ‘Anders werken in zorg en welzijn’