27 mei 2024 • Longread
De arbeidsmarkt in zorg en welzijn staat onder druk. Ondanks huidige en geplande maatregelen is de voorspelling dat het arbeidsmarkttekort verder oploopt tot zo’n 232.000 personen in 2033. Om het groeiende tekort aan te pakken, moet er anders gedacht worden. In een scenario-analyse van AZW zijn toekomstbeelden en hun impact op het arbeidsmarkttekort onderzocht. Wat we ook doen, het arbeidsmarkttekort verdwijnt in geen van de toekomstbeelden en blijft substantieel. Maar deze toekomstbeelden bieden wel handelingsperspectief en vormen een leidraad voor een maatschappelijk debat over de toekomst van zorg en welzijn.
De scenariostudie bouwt voort op het Prognosemodel Zorg en Welzijn, wat de basis vormde voor het berekenen van de arbeidsmarktimpact. De berekening van de maximale arbeidsmarktimpact per scenario is gebaseerd op aannames. Deze aannames zijn onderbouwd met databronnen en cijfers uit eerder onderzoek, en soms aangescherpt na consultatie van onafhankelijk experts en praktijkdeskundigen.
Met deze scenario-analyse laat het AZW-programma zien aan welke knoppen gedraaid kan worden om tekorten gedeeltelijk terug te dringen. Zo wordt de discussie over de arbeidsmarkt inhoudelijk gevoed en gestimuleerd. De scenario-analyse is, in opdracht van het AZW-programma, uitgevoerd door onderzoeks- en adviesbureau Rebel Group.
Bekijk ook de infographic voor een visuele weergave.
Scroll hieronder door de afbeeldingen voor een korte omschrijving van de 8 toekomstscenario's.
In opdracht van het AZW-programma zijn acht scenario’s voor de arbeidsmarkt zorg en welzijn in 2033 uitgewerkt. Deze scenario’s zijn de meest optimistische, maar nog net haalbare verwachting voor de komende tien jaar (als er een flinke beleidsinspanning wordt gedaan en alles meezit). Het zijn individuele, op zichzelf staande thema’s waar in meer of mindere mate op ingezet kan worden om het toekomstige arbeidsmarkttekort te verminderen, zoals preventie, onderwijs of informele zorg en ondersteuning.
In werkelijkheid staan de scenario’s niet op zichzelf. Soms is het ene scenario nodig om het andere te realiseren. Ook overlapt de impact van scenario’s soms. In het onderzoek zijn de scenario’s daarom in samenhang bekeken en worden de scenario’s die logisch met elkaar samenhangen geclusterd in drie toekomstbeelden
Door een gezamenlijke inzet vanuit de samenleving wordt de vraag naar zorg en welzijn gedempt.
Door domeinoverstijgend samenwerken, preventie, reablement, technologie en een betere organisatie van informele zorg te combineren, wordt de vraag naar zorg en welzijn gedempt. De samenleving is gezonder, waardoor de zorgvraag minder (zwaar) is. Voorstelbaar in 2033 is dat we succesvoller zijn in preventie en vroegtijdig opsporen van aandoeningen met hulp van samenwerkende professionals en ondersteunende tools. En waarbij familie, vrienden en buren meer naar elkaar omzien en ouderen meer voor zichzelf kunnen zorgen.
Dit toekomstbeeld vraagt niet alleen om een andere manier van werken, maar ook van denken. Het stelsel moet anders ingericht worden, en gezondheid wordt een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de samenleving.
Het anders organiseren van werk, zodat mensen in zorg en welzijn zich meer kunnen focussen op hun kerntaak
Door in te zetten op anders werken, onderwijs en technologische innovatie komt functionaliteit voorop te staan. Voorstelbaar in 2033 is een wereld waarin onnodige taken en belemmeringen zijn verdwenen en professionals de mogelijkheid hebben om effectiever te gaan samenwerken. Daarbij ondersteund door technische toepassingen en een arbeidsmarkt waar mensen minder grote hordes hoeven nemen om met een passende kwalificatie in te stromen.
Dit toekomstbeeld vraagt niet alleen om duidelijke taakverdeling en verantwoording, maar ook om vertrouwen tussen onderlinge partijen.
Het (her)waarderen en ontzorgen van professionals werkzaam in de sector.
Door in te zetten op aantrekkelijk werk, anders werken, onderwijs, technologische innovatie en informele zorg staat het (her)waarderen en ontzorgen van personeel centraal. Voorstelbaar in 2033 is dat een professional op fysiek en mentaal vlak minder stress ervaart, autonomie en binding met collega’s voelt, zich door opleiding blijft ontwikkelen en zich ook veilig voelt op de werkvloer. Ook is voorstelbaar dat de arbeidsvoorwaarden aantrekkelijk genoeg zijn om in zorg en welzijn te blijven werken.
Voor dit toekomstbeeld is investeren in opleidingen en goede arbeidsvoorwaarden een vereiste. Bovendien moet er worden ingezet op betere onderlinge relaties op de werkvloer.
Geen van de toekomstbeelden lost het arbeidsmarkttekort op.
Het arbeidsmarkttekort dreigt zo groot te worden dat naast flankerend beleid ook impopulaire beleidskeuzes nodig zijn die het fundament van het stelsel raken.
Dit rapport is dan ook bedoeld om onder meer de politiek, vakbeweging, werkgevers, zorg- en welzijnsprofessionals en het maatschappelijk middenveld te helpen om het gesprek over de toekomst van de arbeidsmarkt aan te gaan.
De arbeidsmarktvraagstukken in zorg en welzijn zijn complex. Daarom is goede en duidelijke informatie over de arbeidsmarkt belangrijk. In het AZW-programma werken arbeidsmarktfondsen in zorg en welzijn en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) al sinds 1994 samen om betrouwbare, onafhankelijke informatie te bieden over de arbeidsmarkt. Het AZW-programma verzamelt en verstrekt betrouwbare informatie op zowel landelijk als regionaal niveau en stimuleert het datagedreven werken aan arbeidsmarktvraagstukken.
Wat gebeurt er met net afgestudeerden in zorg en welzijn? Wat zegt dit over de interne mobiliteit binnen de zorg en welzijn? Dit artikel onderzoekt de...
Lees meer
In 2022 startte ziekenhuis Rijnstate met een pilot van zes maanden om duurzame contractuitbreiding onder medewerkers te stimuleren. De regeling was ee...
Lees meer
Jaarlijks verlaat ongeveer 10% van de medewerkers de sector zorg en welzijn. Wie zijn deze medewerkers?
Lees meer