‘Verzuim voorkomen begint met bewustwording en dialoog’

10 november 2025 • Longread

In de kinderopvang is het ziekteverzuim al jaren hoog. Wat daarbij opvalt: werkgevers en werknemers zien de oorzaken vaak heel verschillend. Werknemers geven in veertig procent van de gevallen aan dat hun verzuim werkgerelateerd is, terwijl werkgevers denken dat dit maar tien tot twintig procent is. ‘Dat gat in beleving is groot,’ zegt Veronica Jocker, branchespecialist kinderopvang bij Kinderopvang werkt!. ‘En juist daar ligt de sleutel: werkgevers hebben meer invloed op verzuim dan ze vaak zelf beseffen.’

Praktijkvoorbeeld verzuimpreventie uit de branche kinderopvang

Eerst zien wat verzuim betekent

Veronica spreekt dagelijks werkgevers en medewerkers in de branche. Zij ziet dat verzuim vaak wordt gezien als een losstaand thema, terwijl het juist samenhangt met veel andere aspecten. ‘Verzuim is vaak een resultaat van de werkbeleving van medewerkers. Hoge uitstroom leidt tot werkdruk, beperkte ontwikkelmogelijkheden verminderen het werkplezier en een slechte relatie met de leidinggevende leiden tot een gevoel van onveiligheid. Deze negatieve factoren verhogen de kans op verzuim.’

Daarom koos Kinderopvang werkt! voor de aanpak Gezond op de Groep, die begint bij urgentie en bewustwording. ‘We willen dat organisaties stilstaan bij vragen als: wat betekent verzuim voor collega’s die achterblijven? Voor de kwaliteit die je wilt bieden? En wat kostverzuim  eigenlijk? Pas als je dat in beeld hebt, ontstaat er de wil en ruimte om echt iets te veranderen.’

‘Werkgevers hebben meer invloed op verzuim dan ze vaak zelf beseffen.’
– Veronica Jocker

Verschillende doelgroepen, verschillende boodschappen

Om die bewustwording te vergroten, werkt Kinderopvang werkt! met boodschappen die aansluiten bij de dagelijkse realiteit van verschillende doelgroepen binnen organisaties. Voor pedagogisch medewerkers met de boodschap: ‘Alle collega’s zijn ziek, ik moet alles alleen doen.’ Voor leidinggevenden: ‘Nog één ziekmelding en ik kan de groep sluiten.’ En voor bestuurders en financiële afdelingen: ‘Wat kost verzuim onze organisatie eigenlijk?’

Die aanpak werkt, vertelt Veronica. ‘Door die verschillende invalshoeken te gebruiken, herkennen mensen zich in het probleem. Voor medewerkers gaat het om werkdruk, voor leidinggevenden om continuïteit, en voor bestuurders om geld. Zo raakt het iedereen op een persoonlijke manier. Dat maakt dat verzuim geen abstract onderwerp blijft, maar iets dat je zelf kunt beïnvloeden. Een aanpak die alleen bij HR of alleen bij leidinggevenden landt, werkt niet. Medewerkers, leidinggevenden én bestuurders moeten allemaal de urgentie voelen.’ Ze hebben allemaal een eigen rol in het voorkomen en aanpakken van verzuim.

Van regels naar cultuur

Na de bewustwording volgt kennis en ondersteuning. De harde kant, wet- en regelgeving, processen en rollen, wordt helder en toegankelijk gemaakt, zodat organisaties weten wie welke verantwoordelijkheid draagt. Tegelijkertijd gaat het om de zachte kant: signalen oppikken en tijd nemen voor het gesprek over werkdruk, thuissituatie en ontwikkeling. ‘Het gebeurt bijna nooit dat iemand ineens uitvalt. Vaak is er een opeenstapeling van factoren,’ zegt Veronica. ‘Daar kun je als leidinggevende invloed op hebben. Alleen al vragen of iemand meer ruimte nodig heeft, kan al rust geven.’

Ook cultuur is een bepalende factor. ‘Bij een organisatie met opvallend laag verzuim zien we dat medewerkers een passende verantwoordelijkheid krijgen en dat er een warme, maar ook zakelijke sfeer heerst. Medewerkers weten wat er van hen verwacht wordt en doen de klus samen. Dat werkt.’

Blijven herhalen en verdiepen

Wat deze aanpak onderscheidt, is dat het geen eenmalig project is. ‘We bouwen bewust op: eerst bewustwording, daarna kennis, dan aanpak en vervolgens borging. En we blijven herhalen en verdiepen. Alleen zo krijgt het thema een vaste plek in de werkpraktijk.’

De komende tijd werkt Kinderopvang werkt! aan praktische ondersteuning, met name voor middelgrote en kleinere organisaties. Denk aan toegankelijke informatie over de rol van arbodiensten, handvatten bij wet- en regelgeving, een tool en bijeenkomsten om ervaringen uit te wisselen. Volgend jaar komt er een branchebreed event op de agenda.

Tips voor andere organisaties

Hoewel het nog te vroeg is om harde resultaten te laten zien, levert de aanpak nu al inzichten op waar andere organisaties van kunnen leren.

  • Aandacht en tijd zijn cruciaal. Niet alleen voor medewerkers, maar ook voor leidinggevenden die vaak een groot span of control hebben.
  • Begin bij urgentie. Pas als iedereen begrijpt wat verzuim betekent voor werkdruk, kwaliteit en kosten, ontstaat bereidheid om ermee aan de slag te gaan.
  • Voer het goede gesprek. Luisteren naar medewerkers en vragen hoe het echt gaat, helpt vaak al om verzuim te voorkomen.
  • Investeer in cultuur. Een sfeer van vertrouwen en verantwoordelijkheid verlaagt de drempel om problemen bespreekbaar te maken en draagt bij aan minder uitval.
  • Zie verzuim als onderdeel van goed werkgeverschap. Er is niet een enkele knop om aan te draaien, het gaat om een samenhangend geheel.

Geen gouden ei, wel duidelijke lessen

Concrete resultaten in lagere verzuimpercentages zijn er nog niet, maar de belangstelling groeit. ‘Iedereen zoekt naar het gouden ei. Dat is er niet. Wat er wél is: de sleutel ligt bij aandacht en tijd, voor medewerkers én leidinggevenden,’ besluit Veronica.

Verder lezen?

Dit praktijkvoorbeeld uit de kinderopvang laat zien dat verzuimpreventie geen losse interventie is, maar een continu proces van bewustwording, kennisdeling en cultuurverandering. Dit praktijkverhaal vormt het AZW-gedeelte van de gezamenlijke publicatie met CBS over ziekteverzuim in zorg en welzijn. Het CBS-onderzoek laat zien hoe ziekteverzuim tussen 2014 en 2024 samenhangt met persoonskenmerken en arbeidsomstandigheden, en welke patronen zichtbaar zijn in de verschillende branches. AZW vult deze cijfers aan met praktijkvoorbeelden, zodat organisaties van elkaar kunnen leren hoe verzuimpreventie in de praktijk werkt.

Lees het artikel Ziekteverzuim in zorg en welzijn

Lees het volledige CBS-onderzoek

Meer lezen?

Op de hoogte blijven?

Krijg als eerste de nieuwste publicaties, uitnodigingen voor AZW-Clubhuisbijeenkomsten en meer verdieping van actuele data binnen zorg en welzijn.