De staat van de arbeidsmarkt ziekenhuizen en overige medisch specialistische zorg 2024 - brancheanalyse

Arbeidsmarkt branche ziekenhuizen in cijfers

De Staat van de arbeidsmarkt in cijfers geeft in de branche ziekenhuizen de volgende getallen:

• 223.500 werknemers (Q1 2024)
• 82% vrouwen (Q1 2024)
• 42,9 jaar als gemiddelde leeftijd (2024)
• 170 werkgevers (2023)

Het algemene beeld: de instroom van medewerkers in de branche is groter dan de uitstroom. Ondanks dat nemen de tekorten op de arbeidsmarkt nog steeds toe. De komende 10 jaar blijft naar verwachting de zorgvraag en personeelsbehoefte toenemen. Dat geldt ook bijna overal voor het verwachte arbeidsmarkttekort. De vraag is: hoe behouden we medewerkers voor de branche?

Ontwikkeling gemiddelde leeftijd medewerkers

De gemiddelde leeftijd van medewerkers in de branche ziekenhuizen steeg tussen 2010 en 2017 van 41,2 naar 43,2 jaar. Daarna daalt deze weer tot 42,9 in 2024. Het sectorgemiddelde is 42,0 jaar in 2024.

Figuur 1. Ontwikkeling van de gemiddelde leeftijd medewerkers branche ziekenhuizen t.o.v. de sector, 2010-2024

In- en uitstroom van medewerkers

In het eerste kwartaal van 2024 stroomden 18.400 medewerkers de branche ziekenhuizen uit, terwijl 17.600 mensen de branche instroomden. Dit resulteerde in een netto krimp van 800 medewerkers.

Figuur 2. In- en uitstroom branche ziekenhuizen, eerste kwartaal 2024

Waarom worden medewerkers in de branches ziekenhuizen en UMC’s zzp’er?

Gegevens over redenen om zzp’er te worden zijn voor de branches ziekenhuizen en UMC’s samen verzameld. Zzp’ers in deze 2 branches kiezen vooral voor het zzp-schap vanwege de wens om zelf te kunnen bepalen hoeveel en wanneer zij werken (47%). Een derde (34%) geeft aan dat zij dit doen om meer geld te kunnen verdienen. Daarnaast geeft 28% aan dat hun beroep meestal als zelfstandige wordt uitgeoefend. Voor meer dan een kwart (27%) is de wens om werk en privé te combineren een reden.

Figuur 4. Redenen om zzp’er te worden (zzp’ers ziekenhuizen en UMC’s)

Lees meer over zelfstandigen in zorg en welzijn:

Longread Zzp’ers in zorg en welzijn aan het woord

Vacatures

Sinds eind 2020 is er een opwaartse trend in het aantal ontstane en het aantal openstaande vacatures. Vanaf het tweede kwartaal van 2022 overstijgt het aantal openstaande vacatures het aantal ontstane vacatures, wat erop duidt dat het steeds moeilijker wordt om medewerkers te vinden. De laatste twee gemeten kwartalen is er een kleine daling te zien in zowel het aantal ontstane als openstaande vacatures.

Figuur 5. Ontstane en openstaande vacatures per kwartaal, 2018-2024

Aanpak groeiend tekort – mogelijke toekomstbeelden

Om het groeiende tekort aan te pakken, moet er anders gedacht worden. In 2024 heeft AZW een scenario-analyse uit laten voeren voor de gehele sector zorg en welzijn. Deze scenario-analyse laat zien aan welke 8 knoppen gedraaid kan worden om tekorten gedeeltelijk terug te dringen. Deze scenario’s zijn de meest optimistische, maar nog net haalbare verwachting voor de komende tien jaar, maar staan niet op zichzelf. Soms is het ene scenario nodig om het andere te realiseren. Ook overlapt de impact van scenario’s soms. In het onderzoek zijn de scenario’s daarom in samenhang bekeken. Scenario’s die logisch met elkaar samenhangen zijn geclusterd in 3 toekomstbeelden.

Wat we ook doen, het arbeidsmarkttekort verdwijnt in geen van de toekomstbeelden en blijft substantieel. Maar deze toekomstbeelden bieden wel handelingsperspectief en vormen een leidraad voor een maatschappelijk debat over de toekomst van zorg en welzijn.

Figuur 8. Toekomstbeelden arbeidsmarkt zorg en welzijn (Rebel), 2033

Download de infographic

Bekijk ook de animatievideo hieronder voor een beknopte, visuele weergave van de 3 toekomstbeelden voor zorg en welzijn.

De uitkomsten van het rapport bieden de sector waardevolle input voor beleidsontwikkeling, strategische planning en het stimuleren van sector-brede discussies over hoe we gezamenlijk de arbeidsmarkt in de sector zorg en welzijn toekomstbestendig kunnen maken.

Lees hier de scenario-analyse van AZW

Werkbeleving

Binnen het AZW-onderzoeksprogramma verzamelen we doorlopend gegevens over verschillende aspecten van de werkbeleving van medewerkers, onder meer door de halfjaarlijkse werknemers- en werkgeversenquêtes (WNE/WGE) die worden uitgevoerd door het CBS. Uitgebreide analyses van deze thema’s worden door het jaar heen gepubliceerd in diverse longreads, artikelen en factsheets. Hieronder volgt een selectie van thema’s die dit jaar extra aandacht hebben gekregen, waarbij we vooral de ontwikkelingen belichten.

Werkdruk

Het aandeel werknemers binnen de branche ziekenhuizen dat de werkdruk te hoog of veel te hoog vindt, schommelt de laatste jaren tussen de 36% en 53%. In het tweede kwartaal van 2019 was het aandeel het hoogst (53%) en in het vierde kwartaal van 2023 het laagst (36%). Medio 2024 ligt dit percentage op 41%. In de sector zorg en welzijn ligt dit percentage medio 2024 gemiddeld op 43%.

Figuur 9. Beleving van de werkdruk binnen branche ziekenhuizen, 2019-2024

Externe en interne agressie

Het aandeel medewerkers dat te maken heeft met externe agressie binnen ziekenhuizen ligt op hetzelfde niveau als in de gehele sector (60% in 2023). Het aandeel medewerkers dat te maken heeft gehad met interne agressie nam toe van 35% in 2020 naar 38% in 2023. In de gehele sector lag dit aan het einde van 2023 op 32%.

Afgelopen jaar hebben we een artikel gepubliceerd, waarin we deze dubbele dynamiek van agressie verder toelichten:

Artikel De dubbele dynamiek van sociale veiligheid

Figuur 10. Beleving van externe en interne agressie in de branche ziekenhuizen, 2020-2023

Vitaliteit en vermoeidheid

Hoe staat het met de vitaliteit van medewerkers en hoe energiek voelen medewerkers zich? Om dit te verkennen, bekijken we twee stellingen die aan medewerkers zijn voorgelegd in de werknemersenquête: voelen ze zich ‘opgebrand’ door hun werk of ‘bruisen ze van energie’ op hun werk.

Figuur 11. Vitaliteit en vermoeidheid medewerkers (branche ziekenhuizen), 2019-2023

Het percentage medewerkers dat zich opgebrand voelt, is in periode 2019-2023 eerst iets toegenomen en daarna weer gedaald naar 15%. In 2021 en 2022 geven medewerkers iets minder vaak aan te ‘bruisen van energie’: dit percentage zakte naar 55% en 54%. In 2020 was dat nog 60%. In 2023 is dat percentage weer opgelopen tot 57%.

Tevredenheid

Het percentage medewerkers dat (zeer) tevreden is met het werk, liep sterk terug tussen 2021 en 2023: van 84% naar 75%. De laatste twee metingen is het aandeel medewerkers dat tevreden is weer wat hoger en bedraagt medio 2024 78%. Het aandeel medewerkers dat (zeer) tevreden is met de organisatie bereikt een hoogtepunt in het vierde kwartaal van 2020 (71%). Daarna loopt het snel terug. Eind 2023 ligt het op 63%.

Figuur 12. Tevredenheid met het werk en de organisatie in branche ziekenhuizen, 2019-2024

Effect van organisatiegrootte

Grote organisaties hebben vaker een uitgebreid personeelsbeleid dan kleinere organisaties. Dat blijkt uit de werkgeversenquête (WGE). Dat doet vermoeden dat het met de werkbeleving van medewerkers beter gesteld is in grote organisaties dan in kleinere. Aan de hand van resultaten uit de werknemersenquête (WNE) zochten we uit of deze aanname klopte.

In onze longread Kleine en grote organisaties onder de loep beschrijven we de verschillen in werkbeleving tussen medewerkers van kleine en grote organisaties in de sector zorg en welzijn. Hierin constateren we dat juist de medewerkers van kleinere organisaties over het algemeen hun werkdruk als gunstiger ervaren en dat zij minder vaak te maken hebben met agressie in vergelijking met hun collega’s in grotere organisaties. Bovendien tonen ze zich gemiddeld tevredener over hun organisatie.

Longread Kleine en grote organisaties onder de loep

Ziekteverzuim

Het ziekteverzuim in de branche ziekenhuizen is de afgelopen jaren gestegen: van 4,2% in 2014 naar 6,3% in 2023. In 2022 was het ziekteverzuim het hoogst: 7%. Het verzuimpercentage in de branche ziekenhuizen is structureel lager dan gemiddeld in de sector zorg en welzijn: daar bedraagt het ziekteverzuim 7,4% in 2023 (tegenover 6,3% in de branche ziekenhuizen).

Figuur 13. Ziekteverzuim medewerkers in de branche ziekenhuizen, 2014-2023

Ziekteverzuim in 2024

In het eerste kwartaal van 2024 was het ziekteverzuimpercentage bij medewerkers in de branche ziekenhuizen 6,5%. Dat is lager dan in hetzelfde kwartaal in 2023 (8,5%). In het tweede kwartaal van 2024 is het verzuim 6,0% en daarmee gelijk aan het percentage in hetzelfde kwartaal van 2023. Het is hiermee onzeker of de daling in het verzuimpercentage in 2023 verder door zal zetten in 2024.

Aandacht voor behoud en duurzame inzetbaarheid

Waarom gaan medewerkers op zoek naar een andere baan? Wat zorgt ervoor dat ze juist in de sector willen blijven werken? In het licht van de huidige en de te verwachten personeelstekorten is het van belang om de beweegredenen van medewerkers te begrijpen.

In onze longread over aandacht voor duurzame inzetbaarheid en behoud van medewerkers voor de sector verduidelijken we de relatie tussen aandacht voor duurzame inzetbaarheid vanuit de werkgever en behoud van medewerkers.

Longread Aandacht voor duurzame inzetbaarheid is de sleutel voor behoud

Op zoek naar ander werk

Hoe groot is het aandeel medewerkers dat op zoek is naar ander werk? 13% van de medewerkers in de branche ziekenhuizen is op eigen initiatief op zoek naar ander werk. Dit komt ongeveer overeen met het aandeel medewerkers in de hele sector zorg en welzijn dat op zoek is naar ander werk (14%).

Figuur 14. Medewerkers op zoek naar ander werk

Redenen op zoek naar ander werk

Van de groep medewerkers in de branche ziekenhuizen die op zoek zijn naar ander werk, geeft bijna de helft (48%) aan toe te zijn aan een nieuwe uitdaging. Dit is ook in de hele sector zorg en welzijn de meest gegeven reden (49%). Andere veel gegeven redenen zijn: een te hoge werkdruk (31%), werk dat beter betaalt (24%) en gunstiger werktijden en roosters (20%).

Figuur 15. Motivaties om op zoek te gaan naar ander werk (branche ziekenhuizen)

Aandacht voor beleid; de sleutel tot behoud

Wat valt op bij de samenhang tussen werkgeversbeleid en de motivatie en mogelijkheden van medewerkers om te blijven werken of op zoek te gaan naar ander werk? Bij organisaties die aandacht besteden aan duurzame inzetbaarheid, zijn werknemers positiever over hun toekomst bij de organisatie en minder geneigd om op zoek te gaan naar ander werk. Werknemers in deze organisaties willen gemiddeld langer in de organisatie en in hun functie blijven werken en voelen zich beter in staat om door te werken tot de AOW-leeftijd, vooral wanneer er aandacht is voor loopbaanontwikkeling, werk-privébalans en het verminderen van werkdruk.

Voor een overzicht van alle onderzochte aandachtspunten, zie de longread Aandacht voor duurzame inzetbaarheid is de sleutel voor behoud.

Beleid duurzame inzetbaarheid

In organisaties waar medewerkers ervaren dat hun werkgever aandacht heeft voor beleid over duurzame inzetbaarheid, blijken medewerkers minder vaak op zoek te zijn naar ander werk. Dit komt vooral naar voren bij werkgevers die aandacht hebben voor agressie en geweld: 37% van de medewerkers die vinden dat hier onvoldoende aandacht aan wordt besteed door hun organisatie, is actief op zoek naar een andere baan. Van degenen die vinden dat hun organisatie hier wél voldoende aandacht voor heeft, gaat maar 10% op zoek naar ander werk; een verschil van 27 procentpunten.

Figuur 16. Percentage medewerkers in branche ziekenhuizen dat op zoek is naar ander werk naar de mate waarin er aandacht is voor duurzame inzetbaarheid bij organisatie

Hoe lang willen medewerkers nog blijven werken?

Aandacht voor duurzame inzetbaarheid hangt ook samen met de mate waarin medewerkers bij hun werkgever of in hun functie willen blijven werken. Dat blijkt uit ons onderzoek. Medewerkers die vinden dat de organisatie waar ze voor werken voldoende aandacht besteedt aan loopbaanmogelijkheden, willen gemiddeld 4,9 jaar langer bij dezelfde werkgever blijven en 3,5 jaar langer in hun huidige functie blijven dan degenen die van mening zijn dat hun organisatie hier geen aandacht aan besteedt.

Figuur 17.  Hoe lang willen medewerkers in de branche ziekenhuizen gemiddeld bij hun huidige werkgever en in hun huidige functie blijven werken vs. aandacht voor verschillende beleidspunten

Doorwerken tot de AOW-leeftijd

We zien ook dat de ervaren aandacht voor beleid vanuit de werkgever positief samenhangt met de wil en het vermogen om te blijven werken tot de AOW-leeftijd. Anders gezegd: geeft de werkgever voldoende aandacht aan beleid over duurzame inzetbaarheid? Dan willen medewerkers eerder doorwerken tot de AOW-leeftijd. En dat lukt ook.

De grootste verschillen in de wens om door te werken tot aan de AOW-leeftijd zien we tussen medewerkers die onvoldoende en die geen aandacht ervaren op het gebied van werkdruk.

Figuur 18. Willen medewerkers in de branche ziekenhuizen doorwerken tot aan de AOW-leeftijd vs. aandacht voor verschillende beleidspunten vanuit de organisatie

We vroegen ook of medewerkers denken dat zij door kunnen werken tot hun AOW-leeftijd. Bij de beantwoording komen nóg grotere verschillen naar voren tussen medewerkers die voldoende aandacht ervaren en degenen die deze aandacht missen, maar wel als noodzakelijk beschouwen; het percentage medewerkers dat verwacht door te kunnen werken tot de AOW-leeftijd is bijna 2,3 keer zo hoog wanneer er voldoende aandacht is voor de balans werk-privé, vergeleken met medewerkers die deze aandacht missen. Ook bij de aandacht voor werkdruk, agressie en geweld, en het bieden van loopbaanmogelijkheden zien we substantiële verschillen.

Figuur 19. Zijn medewerkers in de branche ziekenhuizen in staat om door te werken tot de AOW-leeftijd vs. aandacht voor verschillende beleidspunten vanuit de organisatie 

Arbeidsmarkt in beweging

Deze brancheanalyse biedt inzicht in uitdagingen en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt en vormt aanknopingspunten voor beleid. Gebruik deze analyse om met elkaar de toekomst van de arbeidsmarkt te bespreken, bijvoorbeeld intern maar ook tijdens onze Clubhuisbijeenkomsten. Het AZW Clubhuis is dé plek om elkaar te ontmoeten, te inspireren en van elkaar te leren.

Lees de pdf-versie van dit artikel

Benieuwd naar aankomende bijeenkomsten en publicaties? We zijn op dit moment bezig met onderzoeken naar generatie Z en technologische ontwikkelingen. 10 december is er weer een Clubhuisbijeenkomst. Daarin gaan we het hebben over uitstroom in zorg en welzijn.

Blijf op de hoogte van onze activiteiten via onze agenda en LinkedInpagina.

Bekijk de agenda

Volg AZW op LinkedIn